Գործնական քերականություն

Բացահայտիչը ցույց է տալիս լրացյալի ով կամ ինչ լինելը։ Բացահայտիչ ունեցող գերադաս անդամը կոչվում է բացահայտյալ։ Բացահայտյալի ու բացահայտչի միջև եղած արտասանական դադարը բավականին ակնհայտ է և գրավոր խոսքում արտահայտվում է կետադրական նշանով (սովորաբար՝ բութով)։

Բացահայտիչը լինում է երեք տեսակ՝ բուն բացահայտիչ, մասնական բացահայտիչ և մասնավորող-պարագայական բացահայտիչ։

• Աննան` իմ դասընկերուհին (բուն), հայտնի էր իր բացառիկ տաղանդով:
• Աննան` որպես դուստր (մասնական), շատ հոգատար է:
• Դպրոցում` երաժշտության սրահում (մասնավորող պարագայական), Աննան հիանալի ելույթ ունեցավ:

Բացահայտիչը բացահայտյալից տրոհվում է բութով, նախադասության մնացած մասից` ստորակետով:

Բացահայտչից հետո չի դրվում ստորակետ մի քանի դեպքում:

• Եթե բացահայտիչը դրված է սեռական հոլովով:
  • Տիգրան Մեծի` հայոց արքայի զորքը երկար տարիներ անպարտ էր:
• Եթե բացահայտչին հաջորդում է կապ:
  • Ճամփորդի` ալեհեր կնոջ առաջ բացել էին տան դռները:
• Եթե բացահայտչից հետո դրվում է եմ, ես, է … օժանդակ բայը կամ հանգույցը:
  • Լուիզան` նրա աղջիկն էր ամեն ինչ կազմակերպում:
• Եթե բացահայտչից հետո ընկնում է էլ շաղկապը:
  • Անին` դասընկերուհիս էլ որոշեց գալ մեզ հետ Արատես:

1.Ընդգծված որոշիչներն ըստ օրինակի դարձրո՛ւ բացահայտիչ: Կետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու:
Օրինակ` Սիրո աստվածուհի Աստղիկը լողանում էր Արածանիի ջրերում:  Աստղիկը` սիրո աստվածուհին, լողանում էր Արածանիի ջրերում:

Հայաստանի ամենամեծ լիճ  Սևանից սկիզբ է առնում միայն Հրազդանը:
Հայաստանի ամենամեծ լճից՝  Սևանից, սկիզբ է առնում միայն Հրազդանը:

Տղան մոտեցավ չարաճճի գեղեցկուհի  արքայադստերը:
Տղան մոտեցավ չարաճճի գեղեցկուհուն՝  արքայադստերը:


Զորքր պաշարում է երկրի մայրաքաղաք Նինվեն ու սպասում նոր հրամանի:
Զորքր պաշարում է երկրի մայրաքաղաքը՝ Նինվեն ու սպասում նոր հրամանի:


Կինը հարևաններին բողոքում է իր ոչ ու փուչ  մարդ Նազարից:
Կինը հարևաններին բողոքում է իր ոչ ու փուչ  մարդուց՝ Նազարից:


Նազարի հետ կռվող Սաքոն էլ էր այդ հարսանիքում:
Նազարի հետ կռվողը՝ Սաքոն էլ էր այդ հարսանիքում:


Արյունոտվում էր զորավարի սիրտը իր հայրենիք Իտալիայի թշվառ վիճակից:
Արյունոտվում էր զորավարի սիրտը իր հայրենիքի՝ Իտալիայի թշվառ վիճակից:


Ծերունին հաճախ էր իր թոռնիկ Կարոյով հպարտանում:
Ծերունին հաճախ էր իր թոռնիկով՝ Կարոյով, հպարտանում:

2.Հարցական դերանունների փոխարեն համապատասխան բացահայտիչներ գրի՛ր:

Միքայելը` ո՞վ, երեկ մեր տանն էր:
Տանտիրուհուց` ումի՞ց, հեռագիր էր ստացել:
Տղան անհամբեր սպասում էր Սևուկի` ինչի՞ երևալուն:
Մայրը որդուց` ումի՞ց, արդեն երկար ժամանակ լուր չուներ:
Քուռկիկ Ջալալին արագ մոտեցավ տիրոջը` ո՞ւմ:
Հրազդանը` ի՞նչը, Երևանով է անցնում:

Միքայելը` ընկերս, երեկ մեր տանն էր:
Տանտիրուհուց` Կարինեից, հեռագիր էր ստացել:
Տղան անհամբեր սպասում էր Սևուկի` ձիու երևալուն:
Մայրը որդուց` Արամից, արդեն երկար ժամանակ լուր չուներ:
Քուռկիկ Ջալալին արագ մոտեցավ տիրոջը` Դավիթին:
Հրազդանը` գետը, Երևանով է անցնում:

3․Ինքդ բացահայտիչ ունեցող 4-5 նախադասություն կազմի՛ր։

Ընկերս՝ Արամը, ինձ հետ եկել էր քաղաքից դուրս։

Մեր ընտանեկան բժիշկը՝ Սարգիսը, բարդ վիրահատություն կատարեց։

Իմ փոքր եղբայրը՝ Դավիթը, կատարեց իր առաջին քայլերը։

Նարեկը՝ մեր փողոցի չարաճճին, կորել էր։

Իմ ուսուցիչը՝ ընկեր Բուշը, շատ լավ է բացատրում դասը։

4.Նախադասությունն ընդարձակիր` կետերի փոխարեն  որպես ի՞նչ, իբրև ի՞նչ, որպես ո՞վ, իբրև ո՞վ հարցերին պատասխանող բացահայտիչներ գրելով:

Էլիասը՝ որպես ուղեկցորդ, ինձ բացատրում էր ճանապարհը:
Անտառը` որպես խորհրդավոր վայր, մռայլ ու գժկամ տեսք ուներ:
Թռչունի առաջին ճիչը` իբրև ազդակ, չափազանց զարմացրեց մեզ:
Իսկ այդ արձակ տարածության մեջ արձանն էր` որպես միակ բնակիչ:
Պահակը` որպես հավատարիմ ընկեր, որոշեց ինձ մենակ չթողնել:
Ներողամիտ հայացքով նրանց խուճապին ու իրարանցմանը հետևում էր հավաստին` որպես ականատես:
Հարցերին պատասխանող պարոնը` իբրև օրվա հերոս, անցավ հավաքվածների միջով ու մոտեցավ մեքենային:

5. Ըստ տրված կաղապարների՝  կազմի՛ր բարդ նախադասություններ:
Թեկուզ նա խստապահանջ էր, այնուամենայնիվ բարի սիրտ ուներ:
Թեպետ նա պատրաստ չէր դասին, սակայն պատասխանեց:
Չնայած որ անձրև եր գալիս, բայց երեխաները շարունակում էին խաղալ:
Թեև շատ հոգնած էին, բայց և այնպես հաղթահարեցին բարձունքը:

Գործնական քերականություն

1.Կետերը փոխարինի՛ր փակագծում տրված բաղադրիչներից կազմված համապատասխան բաղադրյալ բառերով:

Հողը ինքնամաքրվելու (ինքն, մաքուր, ել) հատկություն (հատուկ, ություն) ունի: Դա չի նշանակում, թե կարելի է նրան չափազանց (չափ, անց) շատ ծանրաբեռնել (ծանր, բեռն, ել) օրգանական (օրգան, ական) և անօրգանական (ան, օրգան, ական) թափոններով (թափ, ոն),բնակավայրում (բնակ, վայր) հավաքված կենցաղային (կենցաղ, ային) աղբով, որովհետև հողի հնարավորությունները (հնար, ավոր, ություն) նույնպես (նույն, պես)անսահման (ան, սահման) չեն: Իսկ թափոններով (թափ, ոն) աղտոտված (աղտ, ոտ, (վ)ած) հողը սպառնում է հիվանդության (հիվանդ, ություն) առաջացման պատճառ դառնալ:

2.Ըստ տրված կաղապարների բարդ նախադասություններ կազմի՛ր: Ինչպիսի՞ նախադասություններ ստացվեցին:

Այնքան քնքուշ եր, ինչքան (որքան) իր մայրը։

Այնպես էր լողում, ինչպես ձուկը:

Այնտեղ էր տղան գնացել , որտեղ (ուր) իր ծնողներն էին:

Երբ հասանք դեպքի վայր, հենց այդ ժամանակ մոտեցավ շտապ օգնության մեքենան։

Հենց որ ժամանեցին Հայաստան , նրանց շատ ջերմ ընդունեցին։

Զանգը հնչել էր մինչդեռ աշակերտները շարունակում էին նստած մնալ:

Քանի դեռ չեն եկել, եկեք գործը արագ ավարտին հասցնենք:                                           :

Այսօրվա ընթրիքի համար չեմ կողմնորոշվում ինչպիսի ուտեստ պատրաստեմ, պիցցա, թե պաստա:

3.Հարցական դերանունները փոխարինի´ր համապատասխան որոշիչ բառակապակցություններով:

Հեռագիրը` որը ուղարկել էր տղան, բերել էին գիշերը:
Ծաղիկը` կապույտ թերթերով, դաշտում կարծես միակն էր:
Աշունը շուկան լցրել է մրգերով` բազմապիսի
Նրա հիասթափությունը մատնում էին աչքերը` որոնք թախծոտ էին
Մի ժպիտ` որը, թառել էր դեմքին:

4․ Տեքստից դո՛ւրս գրիր որոշիչները և հատկացուցիչները։

Վիլյամ Սարոյան «Գյուղացին»

 ինչպիսի՞, ո՞ր, որքա՞ն 

ու՞մ, ինչի՞, ինչերի՞  

Առանձնացրել եմ հատվածներ և այնտեղից դուրս բերել։

Սարգիս անունով մի մարդ 1908-ին Հայաստանի Գյուլտիկ գյուղից Ամերիկա եկավ:  Դեռ 30 տարեկան չկար: Խիտ, կարճ կտրած մազերով, սև, հաստ բեղերով աժդահա մի գյուղացի էր: Քաշը հավանաբար մի 100 կիլո կլիներ, բայց գեր չէր երևում, և ուներ տարօրինակ ու թախծոտ հայացք: Գյուլտիկում առանձնապես հայտնի մարդ չէր: Գյուլտիկում առհասարակ հայտնի մարդիկ չկային: Բայց նա լավ ընկերներ ուներ՝ հայեր, քրդեր, թուրքեր, արաբներ, հրեաներ, հույներ, բուլղարներ և ուրիշ ազգի ու ցեղի մարդիկ: Նրանց հետ խոսում էր հայերեն, թուրքերեն, քրդերեն, արաբերեն և, հեռանալով, շատ ընկերներ էր թողել Գյուլտիկում:

5.Տրված նախադասությունների ընդգծված անդամները համեմատի՛ր. Բ խմբի լրացումներն ինչո՞վ են տարբերվում Ա խմբի որոշիչներից: Փորձի՛ր բացատրել, թե ինչո՛ւ են դրանք բացահայտիչ կոչվում:

Ա. Մեծ գիտնական Նյուտոնը քիչ աշակերտներ է ունեցել:
Բ. Նյուտոնը` մեծ գիտնականը, քիչ աշակերտներ է ունեցել:

Ա. Մի օր նրա դուռը թակեց նախկին ծովագնաց էդմունդ Հալեյը:
Բ. Մի օր նրա դուռը թակեց էդմունդ Հալեյր` նախկին ծովագնացը:

Ա. «Թագավորական աստղագետ» Հալեյը հիմնականում պարզեց գիսավորների շարժման գաղտնիքները:
Բ. Հալեյը` «Թագավորական աստղագետը», հիմնականում պարզեց գիսավորների շարժման գաղտնիքները:

Տարբերությունը այն էր, որ Բ-ում բառերի վրա ՝ էր դրված, որը նշանակում էր բացահայտիչ։

Թարգմանություն

Однажды весной внук с дедом убирали в огороде сорняки. Вдруг ребёнок спросил: “Дедушка, а почему сорняки, которые мы не сажали, так хорошо растут, а то, что мы сажаем, нуждается в нашем внимании, заботе и труде?”

«Вот, внучек, благодаря своей наблюдательности ты сделал важное для себя открытие: всё ценное и значимое для человека, требует от него немалых усилий, а вредное и ненужное произрастает само».

Մի գարուն թոռնիկն և նրա պապիկը այգուց մոլախոտ էին մաքրում։ Հանկարծ երեխան հարցրեց. «Պապիկ, ինչո՞ւ են մեր չցանած մոլախոտերն այդքան լավ աճում, իսկ մեր տնկածը մեր ուշադրության, խնամքի և աշխատանքի կարիքն ունի»:

«Այստեղ, թոռնիկ, քո դիտողական հաշվին դու քեզ համար կարևոր բացահայտում արեցի: Մարդու համար ամեն ինչ արժեքավոր և նշանակալից զգալի ջանք է պահանջում նրանից, մինչդեռ վնասակար և ավելորդ բաներն ինքնին աճում են»։

Թարգմանություն

На востоке жил мудрец, который так учил своих учеников: «Люди оскорбляют тремя способами. Они могут сказать, что ты глуп, могут назвать тебя рабом, могут назвать тебя бездарным.

Если такое случилось с вами, вспомните простую истину: только дурак назовёт дураком другого, только раб ищет раба в другом, только бездарь чужим безумием оправдывает то, что не понимает сам».
Источник: https://millionstatusov.ru/pritchi/korotkie.html

Արևելքում ապրում էր մի իմաստուն, ով սովորեցնում էր իր աշակերտներին. «Մարդիկ վիրավորում են երեք ձևով. Կարող են ասել՝ դու հիմար ես, կարող են քեզ ստրուկ անվանեն, կարող են՝ անտաղանդ:
Եթե ​​դա պատահի քեզ հետ, հիշիր պարզ ճշմարտությունը. միայն հիմարը մյուսին հիմար կանվանի, միայն ստրուկն է ուրիշի մեջ ստրուկ է փնտրում, և միաևն անտաղանդը ուրիշի խելագարությամբ բացատր այն, ինչ նույնիսկ նա չի հասկանում»։

Թարգմանություն

Однажды ночью в провинции, где располагался монастырь, прошёл сильнейший снегопад. Утром ученики, пробираясь буквально по пояс в снегу, собрались в зале для медитаций.

Учитель собрал учеников и спросил: – Скажите, что нам нужно сейчас делать?

Первый ученик сказал: – Следует помолиться, чтобы началась оттепель.
Второй предположил: – Нужно переждать в своей келье, а снег пусть идёт своим путём.
Третий сказал: – Тому, кто познал истину, должно быть всё равно – есть ли снег или нет его.

Учитель молвил: – А теперь послушайте, что я вам скажу.
Ученики приготовились внимать величайшей мудрости.
Учитель обвёл их взглядом, вздохнул и сказал: – Лопаты в руки – и вперёд!

Мораль: не забывайте о том, что действительно работает – действии!

Մի գիշեր այն գավառում, որտեղ գտնվում էր վանքը, շատ ձյուն եկավ։ Առավոտյան ուսանողներին, բառից բուն իմաստով ձյունը մինչև գոտկատեղը հանսում էր, բայց հավաքվեցին մեդիտացիայի սրահում։
Ուսուցիչը հավաքեց ուսանողներին և հարցրեց. «Ասա ինձ, հիմա ի՞նչ պետք է անենք»:
Առաջին ուսանողն ասաց. «Մենք պետք է աղոթենք, որ տաքությունը փոխվի»։
Երկրորդն առաջարկեց. «Մենք պետք է նրան սպասենք մեր տանը և թույլ տանք, որ ձյունը իր հունով գնա»։
Երրորդն ասաց. «Նա, ով գիտի ճշմարտությունը, թող հոգ չտա՝ ձյուն կա, թե ոչ»:
Ուսուցիչն ասաց. «Հիմա լսեք, թե ինչ եմ ասում ձեզ»:
Աշակերտները պատրաստվեցին լսելու մեծագույն իմաստությունը:
Ուսուցիչը նայեց նրանց շուրջը, հառաչեց և ասաց. «Բահերը ձեռքերում և առաջ»:

Իմաստ ՝ Մի մոռացեք, որ իրականոմ աշխատում է միայն աշխատանքը:

Ստեղծագործային աշխատանք

Ֆելիքսը 16 տարեկան տղա էր, որը երբեք չեր ճանապարհորդել ջրով և շատ վախենում էր ջրից: Օրերից մի օր նրա շունը Բեյլին հիվանդացավ և նրան պահանջվեց գնալ կողքի քաղաքում անասնաբույժի մոտ օգնություն ստանալու համար: Միակ ճանապարհը այդ քաղաք անցնում էր գետով: Նա երկար էր մտածում և հասկացավ, որ ուրիշ տարբերակ չկա, քանի-որ նա իր շանը շատ էր սիրում: Նա գնեց տոմս և առաջին անգամ նստեց նավ: Բեյլին նույնպես շատ վախեցած էր, բայց Ֆելիքսը փորձում էր իրեն մի կերպ հանգստացնել չնայած որ նա էլ էր շատ վախեցած: Նրանք մի կերպ հասան մյուս քաղաք և Ֆելիքսը հասկացավ, որ դա այդքան վախենալու չԷր, ինչքան նա դա պատկերացնում էր: Ի վերջո նա շանը անասնաբույժի մոտ բերեց, որը իրեն կարողացավ բուժել և Բեյլին փրկվեց: Նա որոշում է գնալ սովորել լողալ նրա հաշվին, որ նա այլևս չԷր վախենում ջրից: Նրա մոտ շատ լավ էր ստացվում և նա շատ արագ սովորեց դրան: 5 տարի հետո Ֆելիքսը դառնում է պրոֆեսիոնալ ջրասույզ:

Ստեղծագործային աշխատանք

Կար այս երկրում մի տղա որի անունը Արամ էր: Արամը շատ լավ մարդ էր: Նա բոլորին օգնում էր և փող չէր ուզում դրա համար: Երբ նա մեծացավ նա բարի էր մնացել, բայց նրա փողը շատ քիչ էր: Օրեր էին լինում, երբ նա ուտելու բան չուներ: Մի օր գետնին նստած նա մտածում էր ինչքան լավ կլիներ, եթե նա գտնի ոսկի: Հանկարծ նա տեսավ վառած փոքր մոմ և մոտեցավ նրան: Մոմի մոտ նա պատկերացրեց, որ նա գտավ ոսկու կտոր: Երբ մոմը հանգեց ՝ Արամը տեսավ ոսկու կտոր և հասկացավ, որ մոմը կատարեց իր երազանքը: Նա շատ ուրախացավ և հասկացավ, թե ինչքան բարի գործեր կարելի է կատարել այդ գումարով: Նա որոշեց նորոգել գյուղի ջրատարը և կառուցել նոր ալրաղաց: Արամի շնորհիվ գյուղացիների կյանքը բավականին բարելավվեց: Գյուղը դարձավ հայտնի, իսկ Արամը շարունակեց մարդկանց մասին հոգ տանել:

Թարգմանություն

Один мудрый старик повёл мальчика в зоопарк.
– Видишь этих мартышек?
– Ага.
– Видишь вон ту, которая суетится и выискивает блох у других мартышек?
– Да.
– Эта мартышка «ищущая»! Она считает остальных завшивленным стадом и пытается всех «очистить».
– А другие что?
– Ничего, просто иногда чешутся. Или не чешутся.
– А кто чистит «ищущую»?
– Никто. Поэтому она – самая вшивая…

Մի իմաստուն ծերունի տղային տարավ կենդանաբանական այգի։

Տեսնու՞մ եք այս կապիկներին:

Այո.
– Տեսնու՞մ եք, թե ինչպես է այնտեղի մեկը, ով դժվար աշխատում է և փնտրում է այլ կապիկների լու:
-Այո:

Այս կապիկը «փնտրող է»: Մնացածին նա համարում է կեղտոտ լցված նախիր և փորձում է «մաքրել» բոլորին։

Իսկ մյուսները:
– Ոչինչ, պարզապես երբեմն քոր են գալիս: Կամ նրանք չեն քորում:
– Իսկ ո՞վ է մաքրում «փնտրողին»:
-Ոչ ոք: Ահա թե ինչու է նա ամենախայտառակ…

Թարգմանություն

– Каждый человек на Земле – это решение чьей-то проблемы, – сказала как-то моя мудрая бабушка.
Я очень удивилась её словам.
– Ты – решение чьей-то проблемы, – повторила она.
И пояснила:
– Дар, который дан тебе, может быть не нужен всем, но он, безусловно, просто необходим кому-то – твоя улыбка, твоя любовь, твоя сила.

«Երկրի վրա յուրաքանչյուր մարդ ուրիշի խնդրի լուծումն է», – մի անգամ ասաց իմաստուն տատիկս:
Ես շատ զարմացա նրա խոսքերից։
«Դուք եք ինչ-որ մեկի խնդրի լուծումը», – կրկնեց նա:
Եվ նա բացատրեց.
– Այն ուժերը, որը տրվել է քեզ, կարող է ոչ բոլորին պետք լինել, բայց, իհարկե, դա պարզապես ինչ-որ մեկին է պետք՝ քո ժպիտը, քո սերը, քո ուժը:

Փաստեր Հոլլի Ջեքսոնի մասին

1. Հոլլի Ջեքսոնը բրիտանացի գրող է, որը հայտնի է իր երիտասարդ չափահաս առեղծվածային վեպերով:
2. Նա ծնվել է Անգլիայի Բաքինգհեմշիր քաղաքում:
3. «Լավ աղջիկը, վատ արյունը» նրա վեպերի շարքի երկրորդ գիրքն է, որտեղ ներկայացված է Պիպ Ֆից-Ամոբի կերպարը, որը հաջորդում է նրա դեբյուտային «Լավ աղջկա ուղեցույցը սպանության» հաջողությունից հետո։
4. Ջեքսոնի վեպերը հայտնի են իրենց գրավիչ սյուժեներով, գրավիչ կերպարներով և անսպասելի պատմություններով:
5. Նախքան լրիվ դրույքով գրող դառնալը Ջեքսոնն աշխատել է հրատարակչության ոլորտում:
6. Ջեքսոնի գրքերը լավ են ընդունվել թե՛ ընթերցողների, թե՛ քննադատների կողմից, ինչը նրան հավատարիմ հետևորդներ է վաստակել:
7. Բացի գրելուց, Ջեքսոնը կրքոտ է պատմում տարբեր ձևերով, ներառյալ կինոն ու հեռուստատեսությունը:
8. Ջեքսոնն իր վեպերում հաճախ է ուսումնասիրում արդարության, ճշմարտության և մարդկային էության բարդությունները:
9. Հոլլի Ջեքսոնն ապրում է Լոնդոնում։ Նրա հոբբիները ներառում են վիդեոխաղեր խաղալը և փողոցային նշանների քերականական սխալները մատնանշելը:
10. Հոլլի Ջեքսոնը գովաբանվում է լարված ու գրավիչ պատմություններ ստեղծելու ունակության համար, որոնք ընթերցողներին պահում են իրենց տեղերի եզրին: